De coronacrisis heeft ervoor gezorgd dat we steeds vaker onze smartphone gebruiken. En maar liefst 39% van de jongeren geeft aan over te weinig vrije tijd te beschikken. Dat werd vandaag bekendgemaakt tijdens de voorstelling van de resultaten van de participatiestudie in de Koninklijke Vlaamse Schouwburg in Brussel. De participatiestudie is een grootschalig onderzoek door het Kenniscentrum Cultuur- en Mediaparticipatie, het Onderzoeksplatform Sport en het JeugdOnderzoeksPlatform (JOP) naar de participatie van de Vlaming aan sociale, culturele en sportieve activiteiten. Vlaams minister van Jeugd en Media, Benjamin Dalle, ging vanochtend in gesprek met minister van Cultuur Jan Jambon, administrateur-generaal van Sport Vlaanderen, Philippe Paquay en drie onderzoekers over de resultaten van de survey.
De survey werd afgenomen op drie momenten: in 2020 (vóór de lockdown), net na de strenge COVID-maatregelen in 2021 en in 2022, toen het normale leven terug op gang kwam. Het cijfermateriaal dat vandaag uit de vierde editie van de participatiesurvey komt, vormt een belangrijke bron voor het uittekenen en uitvoeren van de beleidslijnen cultuur, jeugd, media en sport. Op basis van de Participatiesurvey krijgt de overheid uitzonderlijk gedetailleerd inzicht in participatiegedrag en de daaraan gerelateerde attitudes en belevingen van Vlamingen. Eerdere edities van de participatiesurvey vonden plaats in 2004, 2009 en 2014.
Media
Het medialandschap is voortdurend in verandering. De laatste cijfers uit de participatiesurvey spreken voor zich: 86% van de Vlamingen maakt gebruik van een smartphone (tegenover 43% in 2014). Het aantal gebruikers dat aangeeft meermaals per dag de smartphone te gebruiken stijgt van 75% in 2020 naar ruim 80% in 2021 en 2022. De smartphone is dus niet enkel een onlosmakelijk deel van ons mediarepertoire geworden, we zijn er ook steeds meer doorheen de dag aan vastgekluisterd.
Daartegenover staat wel een lichte daling in het gebruik van de meer traditionele media zoals krant, tv en radio (legacy media) gedurende de voorbije 3 waves. Het aandeel Vlamingen dat aangeeft geen gebruik te maken van de krant gedurende de voorgaande week stijgt van 60% in 2020 naar 69% in 2022, en ook het aantal gebruikers die de televisie minder dan wekelijks gebruikt, stijgt van 5% in 2020 naar 12% in 2022.
Maar ook de digitale kloof is nog niet helemaal weggewerkt. Zo blijkt het frequent gebruik (meermaals per dag) van computer of laptop nog steeds vooral beperkt tot hoger opgeleiden (70%), en geeft zo’n 45% van de lager opgeleiden aan de week voor de meting geen gebruik te hebben gemaakt van een computer of laptop. Gelijkaardige verschillen tekenen zich af in het gebruik van smartphones, waar hoger- (89%) en middenopgeleiden (79%) vaker meermaals per dag gebruik maken van een smartphone dan lageropgeleiden (58%). Zo’n 30% van de lageropgeleiden geeft bovendien aan de week voor de meting geen gebruik te hebben gemaakt van een smartphone.
Recente cijfers met betrekking tot gaming stellen steeds vaker het stereotype beeld van de gamer als een hoofdzakelijk jonge man aan de kaak. Volgens de laatste cijfers van BelgianGames zou zo’n 48% van de gamers vrouw zijn, en ligt de gemiddelde leeftijd van gamers op 31 jaar.
Vaak worden in de cijfers alle gamers op één hoopje gegooit, maar “de gamers” vormen allesbehalve een homogene groep. Uit de participatiesurvey van 2020 komen vier verschillende types van gamers naar voren:
De casual gamers (47%) zijn gamers die hoofdzakelijk casual games (bv. Bejeweled), puzzels, en quiz & trivia games spelen via de smartphone.
De sensatiezoekers (19%) spelen hoofdzakelijk racing en sport-games (bv. Fifa), en doen dit bij voorkeur via spelconsoles of smartphone.
De PC-gamer (13%) legt zich dan weer toe op een brede waaier aan verschillende genres, waaronder MMO-games zoals World of Warcraft, strategie, en actie & avontuur, maar doet dit hoofdzakelijk via PC, aangevuld met smartphone.
De Omni-gamer (20%) speelt op zich ook een brede waaier aan genres, maar doet dit in tegenstelling tot de PC-gamer dan weer via verschillende toestellen, zoals PC, spelconsole en smartphone.
Vlaams minister van Media, Benjamin Dalle: "We zijn altijd en overal geconnecteerd. Het wordt steeds drukker op de Vlaamse streamingmarkt en er is nog nooit zoveel tv-fictie gemaakt in Vlaanderen als nu. Tegelijkertijd zijn er steeds meer Belgen digitaal kwetsbaar. Werken aan digitale inclusie is daarom echt broodnodig! Dat doen we door hier al op vroege leeftijd op in te zetten met bijvoorbeeld 'Nieuws in de Klas'. Het stimuleert kinderen en jongeren om kritisch en bewust, maar ook actief en creatief om te gaan met nieuws en actualiteit."
Jongeren
Jongeren zijn heuse digitale media consumenten, zowel op ‘videoplatformen’ (93.7%), ‘videostreamingsplatformen’ (81%) als ‘muziekstreamingplatformen’ (77.80%). Dit ligt bij jongeren aanzienlijk hoger dan andere leeftijdsgroepen. Traditionele mediakanalen zoals krant, radio en tv boeten aan belang in bij de jongeren, wellicht t.v.v. raadpleging ervan via digitale mediaconsumptie.
Ruim driekwart (76%) van de jongeren tussen 14 en 30 jaar beoefende een sport in 2020. Dit is beduidend hoger dan in de andere leeftijdsgroepen. In de leeftijdsgroep van 31 tot 45 jaar zakt dit cijfer al tot 68%. Ook de actieve participatie aan cultuur of de amateurkunstbeoefening ligt hoger bij jongeren (42% ten opzichte van 30% bij de 31- tot 45-jarigen en 21% bij de twee oudste leeftijdsgroepen).
Maar liefst 39% van de jongeren geeft bovendien aan over te weinig vrije tijd te beschikken. Anderzijds stellen we vast dat een weliswaar kleine maar betekenisvolle groep van jongeren aangeeft over te veel vrije tijd te beschikken (12%).
Jongeren vormen in vergelijking met andere leeftijdsgroepen een zeer actieve groep. Toch is er nog werk aan de winkel. Jonge Vlamingen rapporteren minder vaak op de hoogte te zijn van interessante vrijetijdsactiviteiten in de buurt dan de oudere leeftijdsgroepen. Dit geldt in het bijzonder voor meisjes en jonge vrouwen en voor jongvolwassenen van 18 tot 25 jaar. We stellen vast dat bij de jongeren tot 30 jaar bijna 15% aangeeft dat er weinig dingen te doen zijn in hun buurt voor mensen van hun leeftijd, bij de jongvolwassenen van 18 tot 25 jaar gaat het zelfs om een op de vijf (21%). Deze jongvolwassenen geven ook vaak aan zich ver te moeten verplaatsen voor interessante activiteiten (21%).
Ook de mogelijkheden in de woonbuurt hebben een impact op de vrijetijdskansen van jongeren. Een kwart van de ouders met kinderen onder de 26 jaar vindt de buurt onvoldoende veilig om kinderen buiten te laten spelen. Ouders schatten de vrijetijdsmogelijkheden en vrijetijdsvoorzieningen in de buurt voor jongeren ouder dan 12 jaar als minder goed in dan de mogelijkheden en speelvoorzieningen die er zijn voor kinderen jonger dan 12 jaar.
Vlaams minister van Jeugd, Benjamin Dalle: "Door deel te nemen aan vrijetijdsactiviteiten zoals jeugdverenigingen en sportclubs kunnen kinderen en jongeren écht zichzelf zijn, met vallen en opstaan. Toch blijven er uitdagingen op vlak van vrijetijdskansen, vrijetijdsmogelijkheden en vrijetijdsvoorzieningen in de buurt. Voor jongeren geldt dit meer dan voor kinderen. Dat mogen we echt niet zo maar naast ons neerleggen. Want vrijetijdsbesteding geeft jongeren dat noodzakelijke gevoel van vrijheid én is wezenlijk voor hun groei, ontwikkeling en talentontplooiing."