5 projecten krijgen van de Vlaamse Regering financiële steun om te werken rond desinformatie. Mediabedrijven, universiteiten, hogescholen, organisaties en ondernemingen slaan hiervoor de handen in elkaar. Het is de bedoeling dat de projecten meer inzicht geven over hoe mediagebruikers desinformatie ervaren, hoe ze ermee omgaan en hoe redacties en journalisten sneller en efficiënter desinformatie kunnen opsporen en factchecken. Om dit mogelijk te maken wordt er sterk ingezet op het gebruik van de allernieuwste technologieën en wetenschappelijke inzichten.
Vorig jaar keurde de Vlaamse Regering het digitaal transformatieprogramma voor de Vlaamse mediasector goed als onderdeel van het relanceplan Vlaamse Veerkracht. Voor de uitrol van dat programma werd een totaalbudget van 35 miljoen euro voorzien. Een deel van de middelen wordt nu aangewend voor een projectoproep rond desinformatie, het opzettelijk verspreiden van foutieve informatie. Bedoeling is onderbouwde en praktijkgerichte initiatieven te ondersteunen die inzetten op weerbaarheid tegen desinformatie en die bijdragen aan de opdracht en verantwoordelijkheid van mediaspelers om juiste informatie te verspreiden.
In totaal werden er vijf projecten geselecteerd, goed voor een totaalbedrag van 3.152.712,71 euro. De projecten zetten in op diverse aspecten van desinformatie. Zo wordt werk gemaakt van het verhogen van de mediawijsheid en de weerbaarheid van burgers en journalisten tegen desinformatie. Ook komen er meer diepgaande en academische inzichten over de problematiek. Om sneller desinformatie te kunnen opsporen wordt dan weer ingezet op het ontwikkelen van innovatieve tools en technologieën, bijvoorbeeld door gebruik te maken van artificiële intelligentie.
“Desinformatie is in onze moderne maatschappij zeer wijdverspreid. Het wordt vaak gebruikt met verkeerde bedoelingen en soms zelfs als oorlogswapen. De impact op onze samenleving valt moeilijk te overschatten. Een ongeziene coalitie van mediabedrijven, wetenschappers en andere maatschappelijke actoren moet ons beter wapenen tegen desinformatie,” aldus Vlaams minister van Media, Benjamin Dalle. “We willen redacties, journalisten en organisaties ondersteunen om efficiënter om te gaan met desinformatie en sneller te kunnen reageren in een digitale omgeving waarin het met de dag makkelijk wordt om desinformatie te verspreiden. Ook willen we nieuwsgebruikers weerbaarder leren omgaan met desinformatie. Ik kijk bijzonder uit naar het resultaat van de geselecteerde sterke projecten.”
De geselecteerde projecten:
Eerste hulp bij twijfel (VRT, deCheckers vzw, KUL, UA, VUB, Roularta en Textgain) Dit project focust heel specifiek op de grote schare twijfelende Vlamingen die willen weten wat echt is en wat niet, maar die het gevoel hebben dat het almaar moeilijker wordt om feit en fictie van elkaar te onderscheiden (“Wat kun je vandaag nog geloven?”). Het doel: mensen digitaal weerbaar maken tegen desinformatie en de digitale veerkracht verhogen, zodat ze kunnen deelnemen aan een sterk, open en vrij maatschappelijk debat op basis van gedeelde feiten. Daarmee bedoelen we de kennis, houdingen en vaardigheden die burgers nodig hebben om te kunnen omgaan met de bedreigingen van de digitale nieuwsomgeving en tegelijk de mogelijkheden aangrijpen en benutten die de digitale nieuwsomgeving hen biedt (zoals het kennen en kunnen opzoeken van betrouwbare informatie of factcheck). Hiervoor wordt een brede coalitie van academici van verschillende universiteiten (KUL, VUB en UA), journalisten/factcheckers van verschillende redacties (VRT, Knack) technologie speler Textgain en het factcheck platform deCheckers) opgericht. Dit project wil op een innovatieve manier de twijfelaars helpen. Door beter en sneller grip te krijgen op de thema's waar mensen onzeker over zijn, kunnen we proactief middelen inzetten om desinformatie te bestrijden, nog voor ze de kans krijgt om breed verspreid te worden. Deze aanpak moet werken als een vaccin tegen foutieve berichten. En dit heel concreet aan de hand van nieuwe en toegankelijke tools en innovatieve formats die de weerbaarheid van journalisten en burgers verhogen en hen een houvast bieden in de strijd tegen desinformatie. Dit alles ondersteund door gebruikersonderzoek om twijfel te helpen overwinnen.
NieuwsWijsNeuzen! (Artevelde, Odisee, UA, VVJ, Mediawijs, Scivil, KeKi, Het Geluidshuis) NieuwsWijsNeuzen zet in op kinderen (8-12 jaar) en wil hen weerbaarder maken tegen desinformatie door in te zetten op nieuwswijsheid. De focus ligt zowel op (jeugd)journalisten als op kinderen. Het project vertrekt vanuit het kinderrechtenperspectief (recht op informatie) en wil kinderen weerbaarder en wijzer maken. Om dat te bereiken, wordt er samengewerkt met de Vlaamse Vereniging van Journalisten (VVJ). Er wordt zowel een child policy als een conversatiegids uitgewerkt. Denk aan aanbevelingen voor verantwoorde berichtgeving rond desinformatie op maat van kinderen. Daarnaast komen er ook concrete handvaten voor (jeugd)journalisten over hoe te berichten over nepnieuws op maat van kinderen. Bovendien wordt er ook ingezet op innovatief, educatief materiaal: gesprekskaarten, audioverhalen of gamified werkvormen: met toevoeging van een spelaspect. Dat kan ingezet worden voor de Leerlijn Mediawijsheid in het lagere onderwijs. Tot slot komt er ook een “checkpunt voor desinformatie” op sociale media, waar kinderen berichten waarover ze twijfelen kunnen inzenden en checken.
COM-PRESS (imec-IDLab-UGent, imec-mict-UGent, Apache (De Werktitel cv)) Desinformatie en misinformatie is sinds de opkomst van sociale media een steeds groter probleem voor onze maatschappij. Afbeeldingen worden aan een snel tempo verspreid en bekeken, zonder gewaarborgde betrouwbaarheid. Om dit aan te pakken voeren onafhankelijke nieuwsmedia factchecks uit waarin ze de virale berichten controleren en weerleggen. Ondanks de ruime bagage aan ervaring en kennis van nieuwsorganisaties, is het opsporen van manipulaties die gemaakt werden met geavanceerde technieken bijzonder moeilijk. In het COM-PRESS onderzoeksproject zullen detectiemethodes ontwikkeld worden die journalisten kunnen gebruiken om beeldmanipulatie te achterhalen en ontmaskeren. Het doet hiervoor beroep op nieuwe, veelbelovende technieken die dieper kijken dan wat te zien is met het blote oog (bijvoorbeeld naar de compressiegeschiedenis). Het COM-PRESS consortium zal deze technieken verder exploreren in fundamenteel onderzoek, en zal tegelijk de brug slaan met maatschappelijk-relevante use cases. Concreet behandelt COM-PRESS de volgende doelstellingen: - De geloofwaardigheid van bestaande manipulatietechnieken onderzoeken - Nieuwe detectiemethodes van beeldmanipulaties ontwikkelen, alsook het zoeken naar complementaire detectiemethodes. - De detectiemethodes openstellen naar journalisten en evalueren in concrete use cases. Op die manier creëert COM-PRESS nieuwe, diepgaande inzichten inzake desinformatie, om zo de weerbaarheid van burgers en journalisten tegenover desinformatie te verhogen. De onderzoeksgroepen IDLab-MEDIA (imec-UGent) en imec-mict-UGent bundelen de krachten met Apache (De Werktitel cv) als mediapartner. Daarnaast werkt het consortium samen met CheckFirst voor het bouwen van een dashboard.
Counterscam (de Checkers vzw, Ethercentrum vzw (Chase), VRT) Dit project wil 18- tot 34-jarige sociale mediagebruikers en digital content creators of influencers bewust(er) maken van de impact van desinformatie. Het project wil sociale mediagebruikers ook aanzetten om actief aan te sturen op een debat dat op feiten gebaseerd is. Daarvoor wordt het factcheckplatform deCheckers.be verder uitgebouwd, onder meer met een brede factcheck community van burgers. Ook wordt er ingezet op een nieuwe vorm van ‘social media storytelling’. Daarvoor werken influencers en factcheckers samen in drie use-cases rond gezondheid, technologie en klimaat. Factcheckers en influencers werken ook samen aan een playbook en aan aanbevelingen rond desinformatie voor een code of conduct.
Re:Plus (Tree company, Textgain, Mediahuis, Wieni, VUB) Re:plus is een door AI-aangedreven tool die mediagebruikers helpt om via online debat hun meningen te delen, die van anderen te ontdekken en van daaruit hun eigen mening te vormen en bij te sturen, met een minder polariserend, meer constructief maatschappelijk debat als gevolg. Hoe beter burgers vat krijgen op visies en argumenten van andere burgers, hoe minder zij vatbaar zullen zijn voor drogredenen, complottheorieën en onjuiste informatie in hun discussies met medeburgers, online en offline. Re:plus bouwt verder op Rhetoric, een prototype dat binnen het gelijknamige ICON-project werd ontwikkeld om online debat te faciliteren. Daarvoor zal het project een debattool uitwerken waarbij nieuwsgebruikers en nieuwsmedia meningen kunnen uitwisselen. Er komt ook een redactietool en er wordt gewerkt aan zelflerende algoritmes die screenen op kwaliteit van de bijdrage en de aanwezigheid van toxische termen of zinnen.