Meer dan 7 op de 10 jongeren in Vlaanderen en Brussel neemt deel aan de activiteiten van een vereniging. Dat is een van de opvallende resultaten van het nieuwe onderzoek ‘Jongeren in cijfers en letters 5’ van het Jeugdonderzoeksplatform (JOP). Daarnaast geeft driekwart van de jongeren aan vrijwillig engagement op te nemen, al is dat engagement niet altijd formeel gelinkt aan een organisatie of vereniging.
Van de jongeren die deelnamen aan de monitor, gaf 70% aan betrokken te zijn bij de activiteiten van een vereniging: 42% als participerend deelnemer, 28,5% in een besturende, leidinggevende of organiserende rol. Slechts 8,6% van de bevraagde jongeren nam nog nooit deel aan de activiteiten van een vereniging. Sportverenigingen zijn het meest populair, met bijna 50% van de jongeren betrokken als deelnemer of in een bestuursrol bij de activiteiten van de vereniging. Ook jeugdverenigingen (28%) en culturele verenigingen (17%) bereiken een aanzienlijk deel van de Vlaamse jeugd.
Een belangrijke nuance is dat de antwoorden ook wijzen op sociale verschillen: jongeren die moeilijk kunnen rondkomen met het gezinsinkomen, jongeren met ouders zonder diploma secundair onderwijs, jongeren uit het BSO en arbeidsmarktgerichte opleidingen en jongeren met een buitenlandse achtergrond nemen systematisch minder deel aan de activiteiten van verenigingen. Jongeren die beperkt worden door een ziekte of een handicap nemen minder vaak deel aan sportverenigingen als participant. Deze jongeren nemen wel vaker deel aan doelgroepgerichte verenigingen. Toch stellen we ook hier vast dat jongeren die BSO of arbeidsmarktgerichte opleidingen volg(d)en ook voor dit type vereniging oververtegenwoordigd zijn bij de nooit-participanten.
Vlaams minister van Jeugd Benjamin Dalle: “Er wordt heel vaak in clichés en stereotypes gesproken over de jeugd, zoals het beeld dat jongeren alsmaar individualistischer worden. Deze resultaten tonen echter dat jongeren net sterk betrokken zijn bij de maatschappij: ze vinden overduidelijk aansluiting bij het bruisende verenigingsleven en ze nemen massaal engagement op. Wel stellen we vast dat vrijwilligerswerk soms flexibeler of korter wordt. Zeker in het jeugdwerk is dat een belangrijk aandachtspunt.
Verder moeten we er blijvend aandacht voor hebben dat er nog altijd groepen jongeren uit de boot vallen in het verenigingsleven. Het is een signaal dat we ter harte moeten nemen. Ik weet dat het jeugdwerk de afgelopen jaren al hard heeft gewerkt om drempels te verlagen en haar werking toegankelijker te maken. Met het nieuwe Jeugddecreet geven we ook erkenning aan doelgroepgerichte jeugdverenigingen die bovenlokaal werken. We moeten ernaar blijven streven om in het verenigingsleven nog meer een weerspiegeling van de maatschappij terug te zien.”
Formeel en informeel vrijwillig engagement
Het onderzoek geeft ook een beeld van het vrijwillig engagement van jongeren: 37,5% engageerde zich in het jaar voorafgaand aan de bevraging minstens één keer formeel vrijwillig in een organisatie of op een evenement. Voor 18,1% was dat een terugkerend engagement, voor 19,4% ging het om een eenmalig initiatief. Het jeugdwerk is de plek waar bijna de helft (47,8%) van het formeel vrijwillig engagement plaatsvindt, gevolgd door sportverenigingen (31,9%) en culturele verenigingen (19,6%).
Een overgrote meerderheid van de jongeren (73,1%) engageerde zich op informele wijze, wat wil zeggen: jongeren die buiten de context van organisaties en verenigingen vrijwillige hulp bieden aan personen die niet bij hen inwonen. 13,7% van de Vlaamse jongeren is mantelzorger.
“Het is duidelijk dat ook informeel vrijwillig engagement een belangrijke rol speelt in het leven van jongeren. We moeten dit engagement nog meer waarderen en stimuleren. Net daarom zijn er op 1 januari nog 14 projecten rond informeel vrijwillig engagement van start gegaan, bedoeld om deze specifieke vorm van engagement onder jongeren te erkennen en zichtbaarder te maken”, aldus minister Dalle.
Over de JOP-monitor
Jongeren in cijfers en letters, ook wel de ‘Staat van de jeugd’ genoemd, is een grootschalige bevraging naar de levensomstandigheden, leefwereld en activiteiten van jongeren in Vlaanderen en Brussel, in opdracht van Vlaams minister van Jeugd Benjamin Dalle.
Voor deze vijfde editie van de JOP-postmonitor (de vorige dateerde van 2018) en derde editie van de JOP-grootstedelijke monitor (Antwerpen, Brussel en Gent, met een Vlaamse controlegroep) kregen 7.310 jongeren in de eerste helft van 2023 vragen over diverse thema’s, waaronder:
welbevinden en mentale gezondheid
school en werk
vrije tijd en media
vrijwillig engagement
politiek
slachtofferschap, hulpzoekgedrag en daderschap
De eerste bevindingen van de JOP-monitor 2023 over een aantal thema’s zijn gebundeld in het boek ‘Jongeren in cijfers en letters 5’, uitgegeven door OWL Press. Het volledige boek kan je hier bestellen.