Meer dan de helft van alle jongeren had al psychologische klachten in 2019. Bij 1 op de 5 waren die zelfs matig ernstig tot ernstig. En toen moest de coronacrisis nog beginnen. Expertorganisaties als Awel en Instituut Gezond Leven zien dit najaar een piek aan donkere gedachten bij jongeren. Jeugdinformatieplatform WAT WAT zette samen met hen en het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie campagne Donkere Gedachten op: een YouTube-reeks waarin 8 jongeren open praten over hoe het écht met hen gaat, een kaartspel met conversatiestarters en een campagne op sociale media. Dit project wordt mogelijk gemaakt door extra financiële steun van de Vlaamse overheid.
“Ik denk dat het voor veel jongeren nu moeilijk is, omdat je heel veel tijd hebt voor jezelf” Mira, 18 jaar
Toen dagelijkse activiteiten en afspreken met vrienden niet langer konden, kregen piekergedachten plots veel tijd en ruimte. Zo vertelt Mira (18) in de eerste aflevering van de Donkere gedachten-reeks: “Ik denk dat het voor veel jongeren nu moeilijk is, omdat je heel veel tijd hebt voor jezelf. Ik weet van heel veel vrienden dat zij bijvoorbeeld last hebben van FOMO, fear of missing out, en zij willen constant bezig zijn met feestjes en andere mensen. Als je ineens zoveel tijd hebt voor jezelf, dan zit je echt met jezelf opgescheept en moet je echt wel reflecteren over wie je bent.”
De coronacrisis legde heel wat bestaande gevoeligheden bloot. Bij het begin van de lockdown steeg het aantal bezoeken op de jongereninformatiewebsite watwat.be spectaculair: van gemiddeld 45.000 bezoekers per maand tot 137.000 in april. Meer dan 70 jongerenorganisaties schreven samen aan artikels rond corona en gaven ze op watwat.be/corona één plek. Jongeren kregen er een antwoord op de vragen die hen écht bezighielden, zoals “Mag ik mijn lief zien?” en “Seks tijdens corona: mag dat?”. Maar ook pagina’s zoals “Ik kan of wil niet meer thuis wonen, wat kan ik doen?” en “Hoe orden ik mijn gedachten tijdens de lockdown?” werden én worden extra veel gelezen. Tegelijk verdubbelde het aantal kliks naar hulplijnen zoals Awel: van gemiddeld 8.800 naar 16.200 per maand, met een piek van 22.000 doorverwijzingen in april.
Om op de stijgende informatienoden en hulpvragen van jongeren te kunnen inspelen, kregen WAT WAT en Awel aan de start van de lockdown extra steun van Vlaams Minister van Jeugd Benjamin Dalle en Vlaams Minister van Welzijn Wouter Beke. Het zijn die middelen die campagne Donkere gedachten mee mogelijk maken. “De coronacrisis weegt zwaar op onze jongeren. Goede communicatie op maat van de jongeren is essentieel. Met de extra financiële steun voor WAT WAT en Awel willen we ervoor zorgen dat jongeren beter geïnformeerd worden maar ook een luisterend oor vinden voor hun problemen. Zeker nu het aantal besmettingen opnieuw aan het stijgen is. Ik begrijp dat heel veel jongeren het erg moeilijk hebben. Met dit project willen we hen maximaal ondersteunen.” aldus Vlaams Minister van Jeugd Benjamin Dalle.
Depressie, eenzaamheid, angst en spanning blijven stijgen
Expertorganisaties zoals Awel verwachten een piek aan donkere gedachten. Awel ziet nu evenveel berichten over depressie als tijdens de eerste golf, en ook de thema’s angst, spanning en eenzaamheid gaan opnieuw die richting uit. ”Beginnende studenten hebben nauwelijks een studentenleven en kunnen erg moeilijk nieuwe vrienden maken.” zegt Sibille Declercq, coördinator van Awel. “We zien bij jongere scholieren ook een zekere moeheid wat betreft de maatregelen zoals het dragen van een mondmasker, want in de ene situatie moet het en in de andere dan weer niet.” Awel benadrukt wel dat donkere gedachten niet nieuw zijn: hoewel de pandemie ons mentaal welbevinden extra onder druk zet, piekerden kinderen en jongeren (en volwassenen) natuurlijk ook vóór de crisis. Donkere gedachten zijn een deel van het leven, en het is niet óf je ze hebt maar wel hoe je ermee omgaat dat je leven bepaalt. Het is in de eerste plaats belangrijk dat ze er mogen zijn. Het is oké om even niet oké te zijn. Deel je zorgen ook met iemand die je vertrouwt, een professional of een vriend, zodat je samen kan voorkomen dat je gedachten het overnemen.
8 jongeren praten openhartig over hun donkere gedachten
De jongeren die op zoek gaan naar hulp zijn daarin nog maar het topje van de ijsberg. Naast hen zijn er heel wat jongeren die geen hulp durven of kunnen vragen. Met Donkere gedachten wil WAT WAT het taboe rond mentaal welzijn doorbreken en jongeren tonen dat ze niet alleen zijn met hun donkere gedachten. 8 jongeren nemen hierin het voortouw en delen in 4 afleveringen openhartig hun eigen moeilijke momenten. De gesprekken tussen Mira (18) en Talia (23), Muhammed (22) en Justine (23), Elise (23) en Ivo (23) en Tiana (21) en Sander (22) kan je vanaf 12 oktober bekijken op het YouTubekanaal van WAT WAT. Met Donkere gedachten versterkt WAT WAT de boodschap die campagnes als #checkjezelf ook uitdragen: moeilijke momenten kennen we allemaal, laten we er open over zijn en zo samen voor onszelf en elkaar zorgen.
Belangrijk dat we het gesprek durven starten
“Sinds ik heb kunnen zeggen tegen de wereld dat ik mij niet goed voel en hulp wil, is echt dat gewicht van mijn borst gekomen. Er zijn gewoon dingen die je alleen niet kunt dragen.” vertelt Justine (23). Een goed gesprek kan bovendien een belangrijke eerste stap naar hulp zijn. Professor Gwendolyn Portzky van VLESP bevestigt: “We kunnen niet genoeg benadrukken hoe belangrijk het is om open te praten over psychische moeilijkheden en donkere gedachten. De omgeving speelt hierbij een cruciale rol. Het is ontzettend belangrijk dat de omgeving alert is voor de signalen en het gesprek hierover durft te starten. Enkel op die manier kunnen we het taboe doorbreken en als samenleving zorgen voor elkaar en duidelijk maken dat er over psychische problemen mag en zelfs moet gesproken worden.”
Daarom maakte WAT WAT een kaartspel met 38 conversatiestarters die het ijs breken voor een openhartig gesprek. Vragen als “Hoe zorg jij ervoor dat anderen zich goed voelen?”, “Waar word jij instant gelukkig van?” en “Welke donkere gedachten houden je ‘s nachts weleens wakker?” helpen jongeren op weg om samen te babbelen over hoe het écht met hen gaat. Iedereen kan het kaartspel gratis spelen op watwat.be/donkeregedachten.
Wie na het kijken van de YouTubereeks met vragen zit, vindt daar ook antwoorden. WAT WAT verzamelde samen met experts tips over omgaan met donkere gedachten en herkenbare verhalen van andere jongeren. Wie nood heeft aan een gesprek wordt via de artikels op watwat.be meteen doorverwezen naar de juiste hulplijn.
